برای پایان دادن به قراردادهای کاری، رعایت قوانین و مقررات مرتبط با ترک کار ضروری است. اگر کارگری بخواهد زودتر از موعد قرارداد را خاتمه دهد، باید کارفرما را از قبل مطلع کند و نامه استعفای رسمی ارائه نماید. اما اگر بدون اطلاع قبلی و ناگهانی همکاری را قطع کند، این عمل به عنوان ترک کار تلقی شده و عواقب قانونی به دنبال خواهد داشت. در ادامه، به بررسی جامع قانون ترک کار و نکات کلیدی آن می‌پردازیم.
منظور از ترک کار چیست؟
مادامی که کارگر بدون تنظیم نامه استعفا از ادامه همکاری با شرکت و کارفرما اقدام کند، به معنای ترک کار است. یعنی اینکه کارگر به صورت یک جانبه و به شکلی کاملا غیر قانونی، نسبت به فسخ قرارداد کاری اقدام نموده است. اگر چه در قانون کار در خصوص ترک کار به صورت صریح صحبتی به میان نیامده است، لیکن می‌توان در ماده ۲۵ قانون کار به قانون فسخ یک طرفه قرارداد اشاره داشت. بر اساس این ماده قانونی «هر گاه قرارداد کار برای مدت موقت و یا برای انجام کار معین، منعقد شده باشد هیچ یک از طرفین به تنهایی حق فسخ آن را ندارد. تبصره – رسیدگی به اختلافات ناشی از نوع این قراردادها در صلاحیت هیات‌های تشخیص و حل اختلاف است.»
بنابراین با در نظر گرفتن این ماده قانونی می‌توان چنین بیان داشت که ترک کار و فسخ قرارداد کاری به صورت یک جانبه، عملی غیر قانونی محسوب می‌شود. کارفرما حق دارد در این شرایط از کارگر خود به هیات‌های تشخیص و حل اختلاف به دلیل ترک کار شکایت کند. پیشتر گفته شد که در قانون کار در رابطه با ترک کار چیزی بیان نشده است، ولی در بند اول دستورالعمل شماره ۱۷ روابط کار چنین عنوان شده است که «ترک کار به معنای فسخ یک طرفه قرارداد از سوی کارگر بدون مجوز قانونی است. جهت محقق شدن ترک کار، کارگر بایستی قصد و نیت چنین عمل حقوقی را داشته باشد؛ از این رو چنانچه قصد و نیت فسخ قرارداد وجود نداشته باشد، عمل انجام شده (عدم حضور در کارگاه) ترک کار محسوب نمی‌گردد.»
مراحل قانونی و اصولی ترک کار
بر اساس ماده ۲۵ قانون کار، پس از امضای قرارداد، هیچ یک از طرفین (کارگر یا کارفرما) حق فسخ یکجانبه ندارند. همان‌طور که کارفرما نمی‌تواند حقوق کارگر را نقض کند، کارگر نیز نمی‌تواند ناگهان همکاری را قطع نماید. اگر کارگر تصمیم به ترک کار دارد، باید نکات کلیدی را رعایت کند تا فرآیند قانونی باشد. این مراحل عبارتند از:
- کارگر باید ۲ تا ۴ هفته پیش از قطع همکاری، نامه استعفای خود را به کارفرما ارائه دهد تا کارفرما فرصت جذب نیروی جایگزین داشته باشد.
- استعفای رسمی باید به صورت کتبی و با ذکر دلیل منطقی به کارفرما ابلاغ شود تا وی از تصمیم مطلع گردد.
- استعفای باید با قوانین داخلی شرکت همخوانی داشته باشد، زیرا هر سازمانی مقررات خاص خود را دارد.
- طبق قانون کار، کارگر تا ۱۵ روز پس از اعلام استعفا میتواند از تصمیم خود منصرف شود و به کار بازگردد.
تسویه حساب با کارگر در شرایط ترک کار چگونه است؟
یکی از سؤالات رایج این است که اگر کارگر ناگهان همکاری را قطع کند، حقوق و مزایای او چه می‌شود؟ برای پاسخ، به بند ۵ دستورالعمل شماره ۱۷ روابط کار مراجعه می‌کنیم: «اگر کارگر قرارداد موقت داشته باشد و از ادامه کار منصرف شود؛ در صورتی که مزایای پایان کار قراردادهای قبلی را دریافت کرده یا به حسابش واریز شده باشد، تنها مزایای آخرین قرارداد به او تعلق نمی‌گیرد؛ اما اگر قراردادهای قبلی تسویه نشده باشند، مزایای مجموع مدت کارکرد به وی پرداخت نخواهد شد.»
مهلت اعلام ترک کار توسط کارگر
طبق قانون کار، کارگر باید حداقل ۳۰ روز پیش از ترک کار، استعفای کتبی خود را به کارفرما اعلام کند. پس از این مدت، کارفرما نمی‌تواند کارگر را اجبار به ماندن کند و هرگونه اصرار غیرقانونی است.
برخی شرکت‌ها قوانین داخلی خود را دارند؛ ممکن است قانون کار ۳۰ روز را الزامی کند، اما قرارداد شما مدت بیشتری را برای ماندن یا آموزش نیروی جدید پیش‌بینی کرده باشد. بنابراین، از ابتدای همکاری، تمام بندهای مربوط به استعفا در قرارداد را با دقت بخوانید و در صورت مغایرت با قانون کار، از کارفرما سؤال کنید.
عواقب ترک کار چیست؟
عواقب ترک کار بسته به نوع قرارداد (کتبی یا شفاهی) متفاوت است. قراردادهای کتبی اعتبار بیشتری دارند و در اختلافات، طرفین می‌توانند به آن استناد کنند. قراردادهای شفاهی اثبات رابطه را دشوار میکنند. ترک کار میتواند به کارفرما خسارت وارد کند، و وی حق شکایت دارد.
اگر قرارداد کتبی باشد، کارگر مقصر شناخته شده و باید خسارت را جبران کند. در قرارداد شفاهی، کارفرما ابتدا باید رابطه را اثبات کند. مراحل شکایت کارفرما:
- جمع‌آوری مدارک اثبات رابطه (مانند قرارداد، لیست بیمه)
- مراجعه به اداره کار و تنظیم شکواییه
- بررسی در هیات تشخیص برای توافق
- صدور رای در صورت عدم توافق
ترک کار چه آثار مالی در پی دارد؟
ترک کار نه تنها اعتبار کارگر را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه آثار مالی مانند مشکلات در محاسبه سنوات و بیمه بیکاری ایجاد میکند. جرایم بر اساس نوع قرارداد:
- قرارداد دائمی: کارگر از حق سنوات محروم می‌شود.
- قرارداد موقت: اگر سنوات قبلی دریافت شده باشد، سنوات سال جاری پرداخت نمی‌شود؛ در غیر این صورت، مزایای مجموع کارکرد تعلق نمی‌گیرد.
تا سال ۱۳۹۶، سنوات به افراد ترک‌کننده تعلق نمی‌گرفت، اما دیوان عدالت اداری این رای را ابطال کرد. اکنون، سنوات متناسب با مدت کارکرد پرداخت می‌شود، فارغ از نوع قرارداد. برای اطلاعات بیشتر درباره بازخرید سوابق بیمه‌ای در صورت ترک کار، مقاله بازخرید بیمه تامین اجتماعی را مطالعه کنید.
کارگر همچنان حقوق و مزایای قانونی تا آخرین روز حضور را دریافت میکند.
بیمه بیکاری به کسانی که با میل خود ترک کار کنند (مانند استعفا) تعلق نمی‌گیرد؛ تنها به بیکاری غیرارادی پرداخت می‌شود.
اگر کارفرما ترک کار را اثبات کند، میتواند خسارت روزهای ترک را مطالبه نماید. میزان خسارت بر اساس نوع شغل و مدت ترک توسط اداره کار تعیین می‌شود.
تفاوت خاتمه قرارداد کار و ترک کار چیست؟
خاتمه قرارداد زمانی رخ می‌دهد که مدت قرارداد به پایان برسد یا کار معین تمام شود، بدون نیاز به اقدام یکجانبه. اما ترک کار، قطع ناگهانی همکاری بدون اطلاع و بدون پایان طبیعی قرارداد است.
برگشت به کار بعد از ترک کار
اگر کارفرما با استعفای کارگر موافقت کند، کارگر دیگر استخدام نیست و تمام قراردادها ساقط می‌شود. اما تا ۱۵ روز پس از استعفا، کارگر میتواند آن را پس بگیرد.
ترک کار بدون قرارداد
حتی بدون قرارداد کتبی، کارگر نمی‌تواند ناگهان ترک کند. طبق ماده ۲۱ قانون کار، باید حداقل یک ماه پیش اعلام کند و در این مدت حاضر باشد؛ در غیر این صورت، کارفرما میتواند خسارت مطالبه کند. حتی پس از پایان قرارداد، اعلام یک‌ماهه لازم است.
نحوه شکایت کارفرما از ترک کار
کارفرما میتواند از طریق اداره کار یا سامانه ارسال لیست بیمه شکایت کند. مدارک لازم (ورود/خروج، قرارداد، بیمه) را ارائه دهد. فرآیند رسیدگی آغاز شده و حکم صادر می‌شود. اگر کارگر غیبت داشته اما قصد ترک نداشته، میتواند علیه کارفرما شکایت کند.
اغلب ترک کار در شرایط نارضایتی یا مشکلات رخ می‌دهد. ترک بدون اطلاع عواقب قانونی دارد، بنابراین آشنایی با قانون ترک کار کمک میکند تا فرآیند بدون مشکل پیش برود. برای سؤالات بیشتر، می‌توانید مشاوره حقوقی دریافت کنید.
